Maastricht UMC+
De hypofyse produceert een aantal hormonen die de functie van andere klieren reguleren. Zo regelt de hypofyse de werking van de schildklier, de bijnieren, de geslachtsorganen (teelballen danwel eierstokken) en is het betrokken bij groei, melkproductie en waterhuishouding. Als een hypofysehormoon uitvalt kan het vervolghormoon ook onvoldoende aangemaakt worden. Wanneer de hypofyse bijvoorbeeld geen TSH meer maakt, wordt de schildklier niet aangezet om schildklierhormoon te maken. Daardoor werkt uw schildklier te traag.
Als de hypofyse niet goed meer werkt spreken we van hypofyse uitval of hypopituïtarisme. We onderscheiden gedeeltelijke uitval (partieel hypopituïtarisme) en complete uitval (panhypopituïtarisme).
- hypofyse adenoom
- ontsteking aan de hypofyse
- bloeding in de hypofyse
- stapelingsziekte in de hypofyse
- operatie in de buurt of aan de hypofyse
- bestraling in de buurt of van de hypofyse
- andere ruimte innemende aandoeningen in de buurt van de hypofyse: craniopharyngeoom, Rathke’s cleft cyste, meningeoom, glioom, etc.
- erfelijke aandoeningen zoals syndroom van Kallmann
Om de functie van de hypofyse te onderzoeken worden in het bloed de spiegels van de hypofysehormonen en de vervolghormonen bepaald. Soms is het noodzakelijk om met aanvullende testen de hypofysefunctie verder te onderzoeken. Meestal wordt hierbij een medicijn of hormoon via een infuus toegediend en wordt daarna nog een aantal keer bloed afgenomen waarin bepaalde hormoonspiegels worden bepaald. De meeste van deze testen kunnen poliklinisch op de Brugpoli uitgevoerd worden. Uw arts bespreekt met u of bepaalde medicijnen voorafgaande aan het onderzoek wel of niet gestopt dienen te worden van te voren. Zie ook hiervoor de betreffende patiëntenfolders op onze website.
Schilklierhormoon en bijnierhormoon kunnen in de vorm van tabletten gegeven worden. Mannelijk geslachtshormoon (testosteron) wordt over het algemeen slecht opgenomen in de maag of dunne darm, en wordt zodoende bij voorkeur met gel via de huid of met injecties in de spier toegediend. Vrouwelijk geslachtshormoon (oestrogeen) kunnen wel in tablet vorm gegeven worden, meestal in de vorm van ‘de pil’, orale anticonceptiva. Groeihormoon wordt net als bijvoorbeeld insuline afgebroken in het maagsap en dient derhalve met onderhuidse injecties te worden toegediend. Voor de behandeling met groeihormoon, mannelijke geslachtshormonen of vrouwelijke geslachtshormonen bestaan contra-indicaties. Dat betekent dat ze in sommige situaties niet mogen worden toegediend, één daarvan is bijvoorbeeld bij bepaalde kwaadaardige aandoeningen.
Groeihormoon stimuleert de lever tot productie van IGF-1. Groeihormoon is essentieel voor de lengtegroei op de kinderleeftijd, en heeft op volwassen leeftijd invloed op spieren, botten, lichaamssamenstelling, energie en geestelijk functioneren. Te weinig groeihormoon geeft subtiele klachten van minder energie, spierkracht, verandering van lichaamsverhoudingen en botontkalking. Behandeling van uitval van groeihormoon bestaat uit eenmaal daags injecties in de buik of bovenbeen, voor de nacht. De dosering is afhankelijk van de leeftijd en wordt individueel ingesteld aan de hand van de klachten van patiënt en met behulp van bloedonderzoek.
Thyroid (schildklier) stimulerend hormoon (TSH) stimuleert de schildklier tot productie van schildklierhormoon. Schildklierhormoon is belangrijk voor de stofwisseling. Te weinig schildklierhormoon kan leiden tot vele, vaak aspecifieke klachten, als vermoeidheid, traagheid, kouwelijkheid, concentratiestoornissen, gewichtstoename, obstipatie, haaruitval, tintelingen in handen en vingers, spierpijn of menstruatiestoornissen. Behandeling van uitval van schildklierhormoon bestaat uit tabletten met schildklierhormoon: levothyroxine. De dosering wordt individueel ingesteld aan de hand van de klachten van patiënt en met behulp van bloedonderzoek.
Inname van tabletten met schildklierhormoon: het is belangrijk dat u de tabletten met schildklierhormoon op de nuchtere maag met water inneemt. Schildklierhormoon wordt namelijk niet opgenomen in het bijzijn van bijvoorbeeld calcium, of andere medicijnen. Over het algemeen kan na een half uur gegeten worden.
Geslachtshormoon stimulerende hormonen FSH en LH stimuleren de eierstokken bij de vrouw tot productie van oestrogeen en progesteron, en de teelballen bij de man tot productie van testosteron. Bij vrouwen zorgen deze voor de menstruatie en de vruchtbaarheid (eisprong e.d.), bij de man zorgt testosteron voor potentie en vruchtbaarheid (sperma productie). Te weinig testosteron kan leiden tot potentieproblemen, neerslachtigheid, onvruchtbaarheid en botontkalking. Behandeling van uitval van testosteron bestaat uit testosteron gel die aangebracht wordt op de huid of uit testosteron injecties in de spier.
Te weinig vrouwelijke geslachtshormonen kan leiden tot uitblijven van of onregelmatige menstruatie, onvruchtbaarheid en botontkalking. Behandeling van uitval van vrouwelijke geslachtshormonen bestaat uit tabletten met oestrogenen en/of progestagenen. Deze dienen in principe na het 50ste levensjaar gestaakt te worden.
Uitval van ACTH en bijnierschorshormoon cortisol
Adrenocorticotroop (bijnier) stimulerend hormoon (ACTH) stimuleert de bijnieren tot productie van bijnierschorhormoon cortisol. Cortisol is het stresshormoon dat belangrijk is voor de regulatie van bloeddruk en ontstekingsactiviteit. Te weinig cortisol kan leiden tot lage bloeddruk, duizeligheid, buikpijn, misselijkheid, moeheid en gewichtsverlies. Behandeling van uitval van cortisol bestaat uit tabletten met bijnierschorshormoon: hydrocortison. De dosering is over het algemeen drie keer daags, en wordt op geleide van het gewicht gestart en vervolgens individueel ingesteld aan de hand van de klachten van de patiënt.
In stress situaties moet meer hydrocortison worden ingenomen. Normaal maken gezonde hypofyse en bijnieren in stressvolle omstandigheden extra bijnierschorshormoon aan. Bij uitval van ACTH en/of cortisol kan dit niet meer. In stressvolle omstandigheden dient dit dus nagebootst te worden door extra inname van tabletten.
Stressvolle omstandigheden zijn:
Ziekte, koorts, braken, diarree, ongeval, kleine poliklinische operatie ,of tandheelkundige ingreep.
Wat te doen:
Uitgebreide informatie, inclusief een instructiekaart, hierover vindt u in de patiëntenfolder Stressinstructies hydrocortison.
Voor noodsituaties waarbij u zelf niet de hydrocortison kunt innemen, dient de noodspuit Solu-Cortef (ampul met 100mg hydrocortison met vloeistof voor injectie) te worden toegediend door partner, ambulance personeel of uw huisarts. Uw specialist schrijft hiervoor een recept, en u kunt instructie krijgen via uw apotheek of via de specialistische verpleegkundige endocrinologie. Verder is het verstandig deze noodspuit bij u te dragen en een medisch paspoort/artsenverklaring/SOS medaillon waarin vermeld staat dat u hydrocortison gebruikt.
Bij operaties of diagnostische ingrepen onder algehele/gedeeltelijke narcose moeten de anesthesist, chirurg of andere specialist gewaarschuwd worden dat u hydrocortison gebruikt, en dat u rondom de ingreep extra hydrocortison nodig heeft. Bij vragen dient er altijd contact opgenomen te worden met uw behandelend arts.